Kaostan Dengeye: Marcus’un Felsefesiyle

Marcus Aurelius’u Anlamak: Zihinsel Gürültüden Felsefi Dinginliğe

Zihinsel kaos, modern bireyin en yaygın deneyimlerinden biridir. Sürekli akan düşünceler, bitmek bilmeyen içsel monologlar ve anlam arayışı, zihnimizi çoğu zaman yorucu bir mücadele alanına çevirir. Bu çalışmada, kişisel bir felsefi arayışın odağında yer alan Marcus Aurelius’un düşüncelerinin, zihinsel düzen kurma sürecine nasıl katkı sunduğu ele alacağız. Özellikle Meditasyonlar (Kendime Düşünceler) adlı eseri çerçevesinde stoacı felsefenin bireysel anlamda bir “zihinsel yeniden yapılandırma” aracı olarak işlevi değerlendirilecektir.

Zihinsel Gürültü ve Bilişsel Doygunluk

Modern insan, bilişsel anlamda aşırı uyarılmaya maruz kalmaktadır. Günde ortalama 6.000 ila 10.000 arası düşünceye sahip olduğumuz tahmin edilmektedir (Kouider et al., 2007). Bu düşüncelerin önemli bir kısmı tekrarlayıcı, kontrolsüz ve yönsüzdür. Daniel Kahneman’ın Thinking, Fast and Slow (2011) adlı çalışmasında da belirtildiği gibi, zihnimizin hızlı sistemi çoğu zaman bu yoğun veri akışı içinde otomatik tepkiler üretir. Bu bağlamda zihinsel karmaşa, aslında çağımızın normallerinden biri haline gelmiştir.

Felsefeyle Oyalanmak: Marcus’un Kapısını Aralamak

Böylesi bir kaos ortamında felsefeye yöneliş, çoğu zaman bir kaçıştan çok bir düzen arayışıdır. Marcus Aurelius’un felsefeye olan ilgisi de benzer bir zeminde şekillenmiştir. Kendisi, imparatorluk görevlerinin ağırlığı altında zihinsel sükûneti yalnızca düşünce disiplininde bulmuştur. “Ruhunun huzuru senin ellerindedir” sözünde olduğu gibi, insanın içsel hâkimiyeti dışsal şartlardan bağımsız bir pratikle sağlanabilir.

Benim bu düşüncelerle tanışmam, zihnimde rastgele dolaşan verilerin anlamlı dizilere dönüşmesini sağladı. Hangi düşüncenin bana ait olduğunu, hangisinin toplumsal bir yankı olduğunu ilk kez sorgulamaya başladım. Stoacı ayrım netti: Kontrol edebileceğin şeyler ve edemeyeceğin şeyler. Bu ayrımı kavramak, düşünsel enerjimi doğru alanlara yönlendirmemi sağladı.

Zihnin Hizmete Girmesi: Stoacılıkla Bilişsel Düzenleme

Marcus’un öğretileri, bilişsel davranışçı terapi (CBT) ile birçok benzerlik taşımaktadır. CBT’nin temel ilkelerinden biri de düşünceleri gözlemlemek, analiz etmek ve işlevsiz olanları dönüştürmektir (Beck, 1979). Nitekim Marcus da şunu söyler: “İnsanlar olaylardan değil, olaylara dair düşüncelerinden etkilenir.” Bu anlayış, Aaron Beck’in kurduğu modern terapi yöntemleriyle birebir örtüşmektedir.

Zihnim, bu aşamadan sonra yalnızca bir konuşma alanı değil, bir işlev alanına dönüştü. Marcus’un metinlerini her okuduğumda zihnimdeki gürültü biraz daha azaldı. Çünkü artık düşüncelerime mesafe koymayı, onları yargılamadan izlemeyi ve gerekli olanları seçerek uygulamayı öğrenmiştim.

Bilinçli Yaşamak: Stoacı Etki ve Nörobilimsel Bulgular

Nörobilim çalışmaları da bu tür felsefi uygulamaların zihinsel işleyiş üzerindeki etkisini desteklemektedir. Örneğin meditasyon veya bilinçli farkındalık (mindfulness) uygulamalarının, prefrontal korteks aktivitesini artırarak dikkat ve duygu düzenleme becerilerini geliştirdiği görülmektedir (Hölzel et al., 2011). Marcus’un “sadece şu anla ilgilen, geleceğe ya da geçmişe değil” yönlendirmesi, bu zihinsel duruşla birebir örtüşür.

Sonuç

Marcus Aurelius’u anlamak, sadece antik bir düşünürü okumak değil, zihinsel çalkantılar arasında bir yön bulmaktır. Onun sözleri, yalnızca bir metin değil; zihinsel bir araç, bir düzenleyici, bir öğreticidir. Benim için Marcus, beynimi ilk kez bana hizmet eden bir yapıya dönüştüren kılavuz oldu. Stoacı yaklaşım, yalnızca felsefi değil, aynı zamanda psikolojik ve nörobilimsel olarak da insan zihnine denge getiren bir sistemdir. Marcus’u anlamak, bir anlamda kendini anlamak ve zihnimizi kendimize hizmet eden bir araca çevirmektir.

Kaynakça 

Beck, A. T. (1979). Cognitive Therapy and the Emotional Disorders. New York: Penguin.

Hölzel, B. K., et al. (2011). Mindfulness practice leads to increases in regional brain gray matter density. Psychiatry Research: Neuroimaging, 191(1), 36-43.

Kahneman, D. (2011). Thinking, Fast and Slow. New York: Farrar, Straus and Giroux.

Kouider, S., et al. (2007). How rich is consciousness? The partial awareness hypothesis. Trends in Cognitive Sciences, 11(8), 347–354.