Ahlak: Transdüktif Bir Değerler Bütünü ve Evrenselliğin Mümkünlüğü

Giriş

Ahlak, bireyin ve toplumun birlikte şekillendirdiği, sürekli evrilen bir değerler bütünüdür. Statik ve değişmez kurallardan ziyade, ahlaki normlar bilgi ve deneyimle güncellenebilen, birey-toplum etkileşimiyle dönüşen yapılardır. Bu bağlamda, ahlakı anlamak için Gilbert Simondon’un transdüksiyon kavramı bize önemli bir düşünsel çerçeve sunar. Transdüksiyon, bireylerin ve toplumların birbirini karşılıklı etkileyerek yeni biçimler, değerler ve anlayışlar ürettiği bir süreçtir.

Bireysel ve Toplumsal Ahlak

Bireyin ahlaki değerlerini oluşturması ve kendi içsel dengesini sağlaması, toplumun etik bütünlüğü açısından temel bir gerekliliktir. Birey, kendi değerler sistemini oluşturmadan, ahlaki dengeye ulaşmadan, sadece toplumun mevcut normlarını içselleştirerek yaşarsa, bu durum parazitik bir varoluşa dönüşebilir. Böyle bir birey, toplumu oluşturan dinamik değerler sisteminden faydalanırken ona katkı sağlamaktan ziyade, yapıyı zayıflatabilir.

Toplumu bir arada tutan değerler bütünü ise kesinlikle ilahi yasalar gibi sabit ve değişmez değildir. Aksine, toplumun ihtiyaçları, bireylerin bilinç düzeyi ve kültürel etkileşimler doğrultusunda şekillenen, esnek ve değişken kurallardan oluşur. Bu nedenle, çoğunluk tarafından benimsenmeyen veya içselleştirilmeyen değerler, toplumun çözülmesine ve çöküşüne neden olabilir.

Ahlakın Transdüktif Doğası

Simondon’un transdüksiyon kavramı, ahlakın doğasını açıklamak için güçlü bir model sunar. Ahlak, bireyin ve toplumun etkileşim halinde sürekli birbirini dönüştürmesiyle oluşan dinamik bir süreçtir. Bu süreçte normlar, sabit değil; bilgiyle, deneyimle, toplumsal taleplerle güncellenebilir ve yeniden şekillendirilebilir.

Tarihsel süreçte insanlık, özellikle kadın hakları, ırksal eşitlik, LGBT+ bireylerin hakları gibi alanlarda büyük mücadeleler vermiştir. Bu acı deneyimler, sabit normların sorgulanması ve daha kapsayıcı, adil etik anlayışların geliştirilmesini zorunlu kılmıştır. Farklılıklar, zenginliğimizdir ve ahlak, bu zenginliği kapsayacak şekilde esnek olmalıdır.

Toplumun Dinamizmi ve Ahlakın Evrenselliği

Toplumlar statik değildir; sürekli değişen, gelişen, yeniden yapılanan yapılardır. Ahlak da bu değişime ayak uydurmak zorundadır. Evrensel ahlak ilkeleri, kesin ve değişmez dogmalar değil; insanın kendini gerçekleştirmesine, yücelmesine olanak sağlayan, öğrenmeye açık, değişen bilgiye dayalı bir yapıdır.

Her dini ve kültürel anlayışın içinde ahlaki öğeler bulunabilir, ancak önemli olan bu normların dayatılmaması, zorla kabul ettirilmemesi, bireyin özgürce gelişmesini engellememesidir. Gereken ne varsa yapılmalı; eksik olan tamamlanmalı, ancak bireysel özgürlük ve çeşitlilik öncelikli tutulmalıdır.

Sonuç: Evrensel Ahlakın Transdüktif Temeli

Ahlak, bireyin kendisiyle ve toplumla kurduğu sürekli ilişkiler ağı içinde oluşan bir değerler bütünüdür. Transdüktif yaklaşımla düşünüldüğünde ahlak, ne salt öznel yargıların toplamı ne de evrensel olduğu iddia edilen katı normlardır. Aksine, bilgiyle dönüşen, deneyimle gelişen, farklılıkları dışlamadan içselleştiren bir ortak alan yaratır.

Bu yönüyle transdüktif ahlak, hem bireyin özgürlüğünü, hem de toplumların birlikte yaşama kapasitesini yücelten bir anlayış sunar. Bu anlayış, evrensel ahlakın mümkün olduğunu; fakat bunun ancak açık uçlu, etkileşimsel ve şiddetsiz bir etik alan içinde gerçekleşebileceğini gösterir.

Kaynakça

1. Simondon, Gilbert. L’individuation à la lumière des notions de forme et d'information. Millon, 2005.

2. Simondon, Gilbert. On the Mode of Existence of Technical Objects. University of Minnesota Press, 2017.

3. Taylor, Charles. Sources of the Self: The Making of the Modern Identity. Harvard University Press, 1989.

4. Foucault, Michel. The History of Sexuality – Volume 1: An Introduction. Vintage, 1990.

5. Bauman, Zygmunt. Postmodern Ethics. Blackwell Publishers, 1993.

6. Kymlicka, Will. Contemporary Political Philosophy: An Introduction. Oxford University Press, 2002.

7. Arendt, Hannah. The Human Condition. University of Chicago Press, 1958.